تلمسه بادی کوه دهل زنان مروست ازجمله عجیب‌ترین و جذاب‌ترین کوه ریگ‌های ایران است و دارای دو خصوصیت ویژه‌ای است که در هیچ کجای ایران مشاهده نشده است.

یکی از نظر ایجاد صدایی شبیه بالگرد و هواپیما در هنگام حرکت بر روی ماسه‌ها و لغزش آن‌ها که این صدا تا فاصله 500 متری نیز قابل‌شنیدن است و گردشگران را مات و مبهوت می‌کند و دیگری جنس آن که ترکیبی از ذرات آهن، منگنز و مارن است و در هنگام وزش باد ملایم پیکان‌ها و موج‌های رنگی متناوب سیاه و سفید بسیار جالبی ایجاد می‌کند.

علاوه بر خصوصیات مذکور، گفته می‌شود این کوه ریگ به‌عنوان فعال‌ترین کوه ریگ مرکزی ایران و یکی از قطورترین تلمسه های بادی صعودی ایران است.

امروزه اهمیت و جذابیت این اثر به‌طور روزافزونی در حال گسترش است به‌طوری که اخیراً از استان‌های کرمان، فارس و یزد علاقه‌مندان و گردشگران زیادی برای دیدن این اعجوبه ژئومورفولوژیکی به این منطقه عزیمت می‌کنند و با توجه به پتانسیل بالایی که دارد و در صورت شناخت بیشتر و تحقیقات علمی‌تر در این زمینه حتی توان جذب گردشگران متخصص در علوم زمین را از سایر کشورها داراست.

با توجه به ضخامت و بافت ذرات، قدمت آن از دوره هولوسن تا اواخر دوره کواترنر یعنی حدود 10000 سال پیش، تخمین زده شده است.

توصیف سیمای ظاهری:

پس از عبور از شهر مروست و حرکت به سمت شرق و با گذر از روستاها و قلعه‌های تاریخی، درختان گز و تپه ماهورهای زیبا، به تپه‌ای بلند در دامنه شمالی کوهی آهکی و کم ارتفاع به نام تپه دهل زنان بر می‌خوریم.

این تپه ترکیبی از ذرات ماسه و آهن است که در طول چندین هزار سال تشکیل‌شده که ساکنان مروست و روستاهای اطراف هرکدام آن ‌را نام و لقبی داده و برای آن افسانه‌های مختلفی ساختند.

در سمت شمال منطقه، چاله‌ای خطی و در راستای جنوب شرق به شمال شرق کشیده شده که از دل آن چند مسیل و آبراهه گذر کرده و جاده خاکی دسترسی شهر مروست به روستای خبر نیز موازی با آن و در حاشیه جنوبی آن می‌گذرد.

از مناظر زیبای منطقه می‌توان به جانوران درنده‌ای مثل گرگ و کفتار اشاره کرد که در شب‌ها صدای زوزه‌شان در دشت می‌پیچد.

وجود تعداد زیاد کبک نیز قابل‌توجه بوده به‌طوری که در هنگام صبح و یا ظهر برای خوردن آب به کنار چاه‌های آبی که چوپانان برای استفاده دام هایشان حفر کرده جمع شده و منظره ای با شکوه ایجاد می‌کنند.

کمی آن طرف تر، تپه رؤیایی دهل زنان و در دل کوه‌های مرتفع‌تر غاری جذاب و دیدنی به نام غار ایوب وجود دارد و در کنار این غار، چشمه‌ای جوشان با آب شیرین وجود دارد که هرساله گردشگران زیادی را به سمت خود جذب می‌کند.

دلیل نام‌گذاری این تپه به این نام مشخص نیست اما به گفته اهالی مروست به دلیل صدایی است که هنگام غروب از این تپه شنیده می‌شود که احتمالاً به دلیل شکل تپه و شیب تند آن است.

از نظر نوع و جهت حرکت در رابطه با مواضع مشخص کشیدگی کوه این تپه‌ها دو نوع هستند: تلماسه‌های صعودی یا بالا رو و تلماسه‌های نزولی یا ریزشی که اثر مذکور از نوع تلماسه صعودی بالارو محسوب می‌شود.

این تلماسه‌ها در دامنه‌ای که در جهت رو به باد قرارگرفته است دامنه شمالی تشکیل‌شده و ماسه‌های پای دامنه کمی درشت‌دانه تر از ماسه‌های بالای دامنه هستند. فرم اثر به‌صورت کشیده و محدود و در جهت وزش باد ایجاد شده است.

این تپه دارای مواد معدنی مانند آهن و منگنز بوده و از ویژگی‌های ممتاز آن، ضخامت بیش از 30 متر و اختلاف ارتفاع 120 متری است.

از خصوصیات ویژه این کوه ریگ، داشتن رگه‌های از منگنز و آهن در درون خود است که هنگام وزش باد با صورت متناوب خطوط تیره و روشن و موازی پیکان ماسه‌ای رنگین با عرض بین 5 تا 10 سانتیمتر و در جهت شیب دامنه می‌سازد که بسیار دیدنی و جالب است.

علی‌رغم شیب تند تپه، ذرات شن و ماسه به پایین تپه غلت نمی‌خورند حتی اگر با هر وسیله‌ای آن‌ها را به پایین تپه بریزیم بعد از مدتی با نظم خاصی به‌جای خود بر می‌گردند گویا این تپه دارای خاصیت مغناطیسی است.

از دیگر عجایب تپه این است که با حرکت بر روی شن‌ها و جابجایی آن صدای قرش بسیار عجیبی همانند صدای پرواز بالگرد ایجاد می‌شود که تاکنون علت علمی برای آن ذکر نشده است اما برخی از زمین شناسان علت آن را وجود مواد فلزی و اصطحکاک ناشی از این‌گونه مواد که حالت مغناطیسی ایجاد می‌کند می‌دانند. صدای ایجاد شده حتی تا فاصله نیم کیلومتری به‌خوبی قابل‌شنیدن است.

این تپه در 20 کیلومتری شمال شرقی شهر مروست و در نزدیک مرز استان یزد و کرمان در میان اراضی بیابانی واقع شده است.

میزان آگاهی مردم از وجود اثر :

در حال حاضر این اثر طبیعی در محدوده شهرستان خاتم و به‌ویژه شهر مروست از شهرت مناسبی برخوردار بوده و یکی از تفرجگاه‌های ساکنین منطقه به‌ویژه در ماه‌های اول فصل بهار و پاییز است.

فرهنگ‌عامه نسبت به اثر:

با توجه به اینکه اطراف تپه را مراتع چرای دام بهاره تشکیل می‌دهد، به همین دلیل بیشتر داستان‌ها و روایات نیز از زبان و تخیل چوپانان

نشات گرفته است.

اعتقاد مردم مخصوصاً چوپانان این است که در شب‌های آرام صدایی چون ساز و نقاره از آن می‌آید و صدای رقص‌پا در دشت می‌پیچد. همچنین اعتقاد بر این است که جنیان و پریان چون دنیا آرام گیرد و دل‌نشین شود شادمانی می‌کنند و با رقص‌پا برای ظهور امام زمان دعا می‌کنند. اعتقاد دیگر چوپانان این است که چون دنیا آرام گیرد و گرگ‌ومیش در یک جوی آب خورند موعود ظهور خواهد کرد و این منطقه یکی از محل‌هایی است که این اتفاق خواهد افتاد.

این اثر طبیعی در سال 1394 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

گزارش از سید سعید طباطبائی کارشناس روابط عمومی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد

انتهای پیام/